Thema-artikel: WK-blunders

Thomas 14.12.2024

Inleiding: Ding – Gukesh, WCh 2024, Singapore, game 14

Het zonet afgelopen wereldkampioenschap schaken werd beslist door een grote blunder. Het noopte Kramnik – voormalig wereldkampioen en een van de sterkste spelers ooit – tot enkele vileine tweets:

Er kan van alles gezegd worden over het niveau van het afgelopen WK, maar spannend was het in elk geval wel. Persoonlijk denk ik dat titelverdediger Ding Liren intrinsiek de betere speler was, maar dat zijn mentale problemen hem nog parten speelden: hij raakte telkens in tijdnood, speelde te voorzichtig en was te pessimistisch over zijn kansen. Daartegenover stond de jonge uitdager Gukesh Dommaraju. Zijn focus en verbetenheid hebben uiteindelijk de doorslag gegeven. Zo ook in de laatste partij waarin hij druk bleef zetten in een gelijke stelling. Wat uiteindelijk geleid heeft tot de blunder van Ding waar Kramnik zo boos over werd.

In de beslissende veertiende partij – de laatste voor een mogelijke tie-break – werd volgende stelling bereikt na 54…Ke5.

Ding speelde hier 55.Tf2?? wellicht met het idee om een soort van fort te proberen bouwen met Kh2 en de loper op de lange diagonaal. Door de ongelukkige positie van de loper op a8 is deze zet echter een blunder die de commentatoren op Chess24 (Leko en Naroditsky) in eerste instantie ook niet hadden zien aankomen. Na 55…Txf2 56.Kxf2 Ld5! kan de Witte loper niet ontsnappen. Het pionneneindspel na 57.Lxd5 (enige zet) Kxd5 58.Ke3 Ke5 is gewonnen voor Zwart. Bijvoorbeeld 59.Kf2 (59.Kd3 f4!) Kd4 60.Ke2 Ke4 61.Kf2 Kd3 (geen 61…f4? natuurlijk) enz.

Ding geeft op en de schaakwereld heeft een nieuwe wereldkampioen. De 18de wereldkampioen, leeftijd 18 jaar!

Deze blunder had dus een direct gevolg, maar doorheen de geschiedenis zijn er al veel blunders de revue gepasseerd, de een al met meer impact dan de andere. Een compilatie van de markantste blunders stel ik u voor in dit thema-artikel.

Chigorin – Steinitz, WCh 1892, Havana, game 23

Stelling na 31…Tcd2

In deze stelling speelde de formidabele Chigorin 32.Lb4?? waarna hij mocht inpakken: Steinitz speelde natuurlijk 32…Txh2+ met mat op de volgende zet. Na 32.Txb7 Lh5 33.Tb3 Txd5 34.Pf4 stond Wit gewonnen. In tegenstelling tot hetgeen Kramnik beweert was ook deze blunder beslissend voor het wereldkampioenschap. Deze match werd immers gespeeld over 20 partijen of tot de eerste die tien overwinningen behaalt (het waren duidelijk andere tijden!). Na 20 partijen stond het 8-8. Steinitz had de 22ste partij gewonnen. Moest Chigorin deze 23ste partij dus gewonnen hebben was hij mogelijks de tweede wereldkampioen geworden aangezien het dan 9-9 stond.

Kortchnoi – Karpov, WCh 1978, Baguio, game 17

Stelling na 38…Tc6

In deze stelling besloot Kortchnoi zijn onderste rij te verdedigen om verrassingen aldaar te voorkomen: 39.Ta1?? Beter was 39.g3 Pf3+ 40.Kg2 Pe1+ 41.Kg1 (41.Kh3? Pg5+ verliest voor Wit) Pf3+ met remise.

De verrassing kwam echter langs een andere kant. Na 39…Pf3+ mocht hij opgeven.

40.Kh1 Pf2+ is mat, net zoals 40.gxf3 Tg6+ 41.Kh1 Pf2+.

Kasparov – Karpov, WCh 1985, Moskou, game 11

Stelling na 22.Dg4

Karpov wil de druk verlichten door de torens te verdubbelen op de d-lijn en speelt 22…Tcd8?? Met deze stereotype reactie ziet hij echter iets over het hoofd. 22…Tdd8 of 22…Td6 waren voldoende om het evenwicht te bewaren.

Kasparov laat de kans niet liggen en speelt 23.Dxd7! Txd7 24.Te8+ Kh7 25.Le4+ en Zwart geeft het op.

Zwart verliest immers zeer veel materiaal na 25…g6 26.Txd7 La6 27.Lxc6 en de Zwarte dame mag niet terugnemen op straffe van mat.

Topalov – Kramnik, Ch 2006, Elista, game 2

In het fameuze “Toiletgate” WK werd deze stelling bereikt na 31.gxf8D+. Nu maakten beide spelers opeenvolgend een grote fout.

31…Lxf8? Beter was 31…Kxf8 32.Dg6 De2 33.Dxg4 en hier heeft Zwart het fantastische 33…Lg5!! (zie analysediagram) We kunnen het Kramnik niet kwalijk nemen dat hij deze zet gemist heeft. Na deze zet blijft de stelling in evenwicht: 34.Te1 Dc2 35.Dxg5 Te7= (34.Pxg5?? Dh2 mat ; 34.fxg5 Dxe3-+ ; 34.Dxg5 Dxf3+ 35.Tg2 Dh3+ 36.Kg1 Txg2+ 37.Dxg2 Dxe3+-+)

Topalov kon hier eenvoudig winnen met 32.Txg4 Lg7 (33…Kh8 34.Th4+ Kg8 35.Dh7 mat ; 33…Kf7 34.Dh7+ Lg7 35.Dxg7 mat) 33.Dc7! en de dame komt met vernietigend effect binnen via de damevleugel in plaats van via de koningsvleugel. Zwart kan het mat niet voorkomen. 33…Df1+ 34.Pg1+-

In plaats daarvan speelde hij 32.Dg6+? Lg7 waarna Kramnik wist te overleven en uiteindelijk zelfs de partij kon winnen!

Carlsen – Anand, WCh 2014, Sochi, game 6

Stelling na 25…Tdg8

Carlsen wil de druk verhogen en brengt zijn koning dichter bij de koningsvleugel met 26.Kd2?? Giri stelde 26.Tg3 voor, terwijl ook gewoon 26.f3 mogelijk is. Vishy antwoordde met 26…a4? en laat daardoor een grote kans liggen. Hij kon de partij gewonnen hebben met 26…Pxe5! (zie analysediagram)

27.Txg8 Pxc4+ (schaak! een gevolg van Wits blunder) 28.Kd3 Pb2+ 29.Ke2 Txg8 30.g3 Lb5+ 31.Kf3 Pd3-+ Zwart heeft twee pionnen gewonnen.

Anand verloor uiteindelijk deze partij en kwam daarmee op achterstand.

De beroemdste blunder! Of toch niet?

In de “match van de eeuw” tussen Spassky en Fischer, Reykjavik 1972, werd de wellicht beroemdste WK-blunder ooit gespeeld. Onderstaande stelling werd in de eerste partij bereikt na 29.b5.

Een zet als 29…a6 of 29…Ke7 leidt tot een evenwichtig lopereindspel. Fischer koos echter voor het risicovolle 29…Lxh2?!

30.g3 h5 (30…Ke7 31.a4!) 31.Ke2 h4 32.Kf3

Er is later vaak gesuggereerd dat Fischer hier gemist had dat na 32…h3 33.Kg4 Lg1 34.Kxh3 Lxf2 35.Ld2! zijn loper gevangen zit. Wat wel zeker is, is dat hij deze partij uiteindelijk verloor na 56 zetten.

Veelvuldige analyses door diverse grootmeesters en eindspelexperten hebben echter aangetoond dat dit eindspel wellicht (?) remise is: 32…Ke7 33.Kg2 hxg3 34.fxg3 35.Kxg3 Kd6 36.a4 (36.Kg4 wint volgens Kasparov, maar 36…Ke5 37.Kh5 Ke4! kan blijkbaar remise gehouden worden) 36…Kd5 37.La3 Ke4 38.Lc5 a6 (38…b6?? 39.Lxb6!) 39.b6

“White keeps as many pawns on the board as possible. Now comes the critical moment of this endgame. Black is aiming for a fortress: if White plays a4-a5 and Black manages to trade off the e3-pawn, then all the secondplayer has to do is bring the king to c8. That position is drawn, based on the theme of stalemate. If White’s pawn is still on a4, however, the fortress no longer works — White can induce the move … a6-a5 and win the fledgling pawn, after which the win is trivial.”

39…f5?? (39…e5! is remise) Niet de loperzet 29…Lxh2?! is de beslissende fout, maar wel deze pionzet, die het mogelijk maakt dat de Witte koning kan binnendringen. 40.Kh4! f4 (40…e5 41.Kg5 f4 42.exf4 exf4 43.Lg1 Ke5 44.Kg6 Kd6 45.Kxg7 Kd7 46.Kf7 Kc8 47.Ke8 f3 48.Lf2 Kb8 49.Kd8 Ka8 50.Kc7 (zie analysediagram) en Zwart is in Zugzwang. Met de Witte pion op a5 is de positie remise.

41.exf4 Kxf4 42.Kh5!

42… Kf5 43.Le3 Ke4 44.Lf2 Kf5 45.Lh4 e5 46.Lg5 e4 47.Le3 Kf6 48.Kg4 Ke5 49.Kg5 Kd5 50.Kf5 a5 51.Lf2 g5 52.Kxg5 Kc4 53.Kf5 Kb4 54.Kxe4 Kxa4 55.Kd5 Kb5 56.Kd6 1-0

Om af te sluiten

Zo zie je maar dat blunders van alle tijden zijn. En dat ze op elk niveau kunnen voorvallen. Wij blijven nu eenmaal menselijke wezens met onze tekortkomingen en emoties. Laten we dus vooral niet te hard zijn voor elkaar.

Voor wie trouwens meer wil weten over de geschiedenis van het (klassieke) wereldkampioenschap schaken kan ik volgend boek ten zeerste aanbevelen: “The Big Book of World Chess Championships” van Andre Schulz (New In Chess 2016). Het beschrijft de 46 wereldkampioenschappen van Steinitz 1886 tot en met Carlsen 2014. Elke tweekamp (of tornooi) wordt beschreven in zijn historische en sociale context, met vermelding van prijzengelden en reglementen, alsook de psychologische oorlogsvoering op en naast het bord. Van elke tweekamp wordt bovendien één partij bestudeerd.

andre schulz the big book of world chess championships k 5123

Voor wie meer wil weten over de verschillende wereldkampioenen (tot en met Kasparov) kan ik natuurlijk Kasparovs monumentale reeks “My great predecessors” aanbevelen.